Κουνούπια (Aedes spp., Culex spp., Anopheles spp.)
Οικογένεια: Culicidae
Τάξη: Diptera
Τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τα κουνούπια είναι η καλά ανεπτυγμένη προβοσκίδα, τα φτερά, το σώμα, που καλύπτεται από λέπια και τρίχες, και οι νηματοειδής κεραίες (whorls).
Τα κουνούπια με περισσότερα από 50 εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, έχουν προσαρμοσθεί να ζουν σ’ όλα σχεδόν τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη μας.
Ο βιολογικός κύκλος των κουνουπιών αποτελείται από το αυγό, την προνύμφη, τη πλαγγόνα και το ενήλικο ή ακμαίο. Ο βιολογικός κύκλος των κουνουπιών ολοκληρώνεται σε διάστημα 2 έως 4 εβδομάδων, ανάλογα με το είδος και τις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες. Ο σχετικά σύντομος βιολογικός κύκλος επιτρέπει στα κουνούπια να παράγουν αρκετές γενιές στις θερμές περιόδους του έτους.
Τα κουνούπια χρειάζονται για την ανάπτυξη τους υδάτινο περιβάλλον. Κατάλληλα ενδιαιτήματα για κουνούπια είναι οι μικρές ή μεγάλες λίμνες, τα έλη και οι βάλτοι, οι ορυζώνες, τα παράχθια ποταμών και ρυακιών, οι κοιλότητες των βράχων, των δένδρων και του εδάφους που διατηρούν μικρές ποσότητες νερού.
Οι τροφικές απαιτήσεις των ενήλικων κουνουπιών είναι δύο ειδών. Αμφότερα, θηλυκά και αρσενικά, έχουν ανάγκη σακχαρούχων ουσιών ως πηγή ενέργειας για τις διάφορες δραστηριότητες που επιτελούν (π.χ. πτήση, σύζευξη, ωοτοκία, κ.λ.π.)
Τα θηλυκά κουνούπια χρειάζονται επιπλέον αίμα ως πηγή πρωτεϊνών για την παραγωγή αυγών.
Η ικανότητα διασποράς ή μετανάστευσης των κουνουπιών είναι σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη μετάδοση και επιδημιολογία διάφορων λοιμώξεων. Η πλειονότητα των κουνουπιών έχει ακτίνα δράσης που εκτείνεται σε μερικές εκατοντάδες μέτρα.
- Τα κουνούπια του γένους Anopheles είναι τα σημαντικότερα για την Ελλάδα ως ενδιάμεσοι ξενιστές της ελονοσίας και των ασθενειών της εγκεφαλίτιδας και φιλαρίασης. Από τα 14 καταγραφέντα είδη και υποείδη στη χώρα μας, τα τέσσερα θεωρούνται ικανοί μεταβιβαστές των πλασμωδίων του ανθρώπου. Αυτά είναι τα: A. sacharovi, A. hyarcanus, A. maculipennisκαι A. superpictus.
- Τα κουνούπια του γένους Aedes παρουσιάζουν μεγάλο υγειονομικό ενδιαφέρον ως ενδιάμεσοι ξενιστές του κίτρινου πυρετού, του δάγγειου, της φιλαρίασης και των ιογενών εγκεφαλίτιδων.
- Το γένος Culex μπορεί να μεταφέρει την ασθένεια της εγκεφαλίτιδας, αλλά αρκετά δύσκολα, ενώ την ασθένεια της φιλαρίασης μόνο σε τροπικές περιοχές. Τα κουνούπια Culex είναι τα πιο ενοχλητικά για τους κατοίκους των πόλεων.